Wat is een fuik?
Een simpel woord, maar door toeval werd ik op het verkeerde been gezet over de betekenis van het woord "fuik". Het woord waarnaar mijn achternaam wellicht verwijst.
In mijn oorspronkelijke simpele beleving is het een visnet waar de vis in kan zwemmen, maar niet meer uit. Ik ben op ontdekkingtocht gegaan en heb vastgesteld dat een fuik een oer oud iets is, wat in de loop der jaren natuurlijk is geëvolueerd en waarvan dus ook vele varianten van bestaan. Op het internet kwam ik vrij weinig informatie over een fuik tegen en vond het wel aardig om hierover wat meer bekendheid aan te geven.
Volgens het woordenboek:
zegswijzen:
hij zet zijn fuiken uit ............... | legt de fuiken in het water figuurlijk, hij probeert iemand te verschalken / vangen |
een fuik lichten ...................... | de vis eruit halen |
hij licht een anders fuiken ....... | gaat met de voordelen strijken waarvoor een anders moeite heeft gedaan |
hij is in de fuik gelopen ........... | hij is in de val gelopen |
in de fuik zijn ......................... | verloofd of getrouwd zijn (huwelijkfuik) |
hij praat zich in de fuik ........... | praat zich vast |
achterin de fuik zit de paling ... | je moet geduld hebben |
Soorten fuiken en aanverwante woorden:
aalfuik ........................ | fuik om paling mee te vangen, naar mijn mening wordt het ook een paling kist genoemd, in de huidige wetgeving is een fuik waarvan het netwerk, een maaswijdte heeft van ten hoogste 35 mm | |
aalkorf ....................... | uit teen gevlochten fuik waarmee men aal vangt | |
aalkistje of palingistje .. | een vistuig bestaande uit een langwerpige doos waarin aan de uiteinden inkelingen zijn aangebracht, waarin tenminste in elke inkeling een zuiver rond ringetje van metaal of enige andere niet rekbare stof en met toevoeging in onze huidige wetgeving met een middellijn van een door Onze Minister tenminste vastgestelde maat binnenwerks is aangebrachten onderscheidelijk of waarin in de zijwanden tenminste twee gaten met een middelijn van een door Onze Minister tenminste vastgestelde maat binnenwerks zijn aangebracht | |
aalkubbe .................... | het achterste deel van een fuik, daar waar als het goed is de palingen zitten | |
aalzak ........................ | een fuik zonderhoepels, waarvan de opening op een raam is gemonteerd, wordt bijvoorbeeld gebruikt bij watermolens gebruikt en wordt daarom ook molenzak genoemt | |
aanlegfuik .................. | steiger met vooruitstekende hoofden, waaraan veerboten met koplading kunnen aanleggen | |
aanpennen ................. | strakzetten van een fuik | |
casiers
....................... |
betekend
zoveel als "kistjes" in het Frans en wordt voornamelijk gebruikt
voor krabben en kreeften |
![]() |
fuikhoren ................... |
Een
zeeslak, die ook aan de Nederlandse en Belgische kusten voorkomen. |
|
fuikregel .................... | aantal zaken of personen die een rij vormen en in sommige gevallen fuiken | |
fûke .......................... | fuik op z'n Fries | |
grote fuik ................... | aalfuik die met behulp van stokken of palen wordt uitgezet en verbonden is aan schutwant (en de samenstelling van schutnetten), al dan niet deel uitmakend van een fuikregel | |
inkelingen ................... | trechtervormige stukken netwerk die de vis de terugweg belemmeren | |
schietfuik ................... | aalfuik die door een vleugel met een tweede aalfuik wordt verbonden, welke beide fuiken paarsgewijs worden uitgezet | |
schutnetten | een net waarmee een viswater of een jachtveld over de gehele breedte wordt afgezet | |
visfuik ........................ | een fuik waarvan het netwerk, met uitzondering van de inkeling, een maaswijdte heeft van ten minste 45 mm | |
zeeltpuit..................... | een visfuik met aan beide zijden een opening met inkelingen |
Vis in de fuik..... wat nog meer?
Niet alleen vis komt in de fuik. Het gespartel van vis in een fuik zorgt voor een aantrekkingskracht op andere dieren. Een zeehond, otter of vis etende vogel denkt een makkelijke prooi te hebben en gaat eropaf. Vooral de huidige grote fuik vormt een probleem. De dieren verdrinken. Om die reden is er een verplichting om een keerwant of stropgrids, een grootmazig net, aan te brengen in de "keel" van de fuik. De vissen kunnen er door maar de vogels, otters en de zeehonden worden tegengehouden. Maar in sommige gevallen is het wenselijk om daarmee bijvoorbeeld ook de brasem, snoek en snoekbaars tegen te houden.
De minimale maat voor paling is 28 cm. Bij die lengte is een paling ongeveer 10 mm. Daarom zijn tegenwoordig de palingfuiken voorzien van een gat, ca 10 mm, waardoor de te kleine palingen uit de fuik kunnen zwemmen en ze nog een kans te geven groter te worden.
Overigens
worden ook de ongewenste muskusratten met de fuik gevangen.
meer informatie over de muskusrat vindt
u hier
Het gebruik van een fuik
Een fuik wordt op verschillende manieren gebruikt. Dit is ook bepaald door de vorm en omgeving waar het gebruikt wordt. Op zee worden andere fuiken gebruikt als in een brede riviermonding of een kleine afwateringssloot of kanaal. De fuiken werden al in de prehistorie toegepast, soms in combinatie van een visweer. Zover ik weet is de oudste fuik in een visweer gevonden in de gemeente Noordoostpolder en schijnt van ca 2000 voor onze jaartelling te zijn. De term visweer dient wat meer uitleg: visweer ook bekend onder de term weervisserij, werd vroeger veel toegepast en heeft alles te maken met het gebruik maken van de getijden. Weren zijn V-vormige houten hekwerken van dicht op elkaar staande eikenhouten takken van 4-5 meter lengte. Ze staan op zandplaten die bij eb droogvallen. In de punt van de V bevindt zich de fuik. De vis wordt in het weer naar de fuik gedreven en gevangen. In de Oosterschelde wordt dit nog toegepast zover ik weet.
Foto: Vuyk met fuik, type wilgentenen |
![]() |
Maar ook in de klei van de Leidsche Rijnwijk Vleuterweide zijn de restanten gevonden van fuiken uit de Romeinsche tijd. De gevonden fuiken lijken sterk op het type fuik, de aalkubbe, dat tot voor ongeveer honderd jaar geleden in de Zuiderzeevisserij werd gebruikt. De fuiken zijn tachtig centimeter lang en vijftig breed. Aan de ene kant is een opening, de vangmond, die breed genoeg is voor de paling, aan de andere kant is een gat, waar het aas in moest. Trouwens allemaal heel bijzonder omdat het om van wilgentenen fuiken betreft die eigenlijk normaal vrij vlot vergaan. Foto: fuik type aalkubbe |
![]() |
Er zijn fuiken die gebruikmaken van nieuwsgierigheid van de vissen die er in zwemmen en fuiken die voorzien werd van etensresten, zoals vissenkoppen, om de paling te lokken.
De fuiken werden uitgezet en om de fuiken te laten zinken zoals de aalkubbe werk deze verzwaard met keien. Zodra de fuik gelicht werd werden ze geleegd. Het achtereind van de kubbe, wat waarschijnlijk een prop van stro of ander zacht materiaal was werd verwijderd en de kubbe werd geleegd in een mand zoals de foto van hiernaast. De aal kroop door de tralies en de keien bleven in het mandje achter en konden makkelijk weer in de kubbe worden gedaan met het aas De huidige fuiken die van touw gemaakt zijn, worden geleegd aan de achterkant. Het touwtje wordt los gehaald en de vissen rollen in de bun. De bun is een soort waterbak in de boot, waar ze de paling levend in kunnen bewaren
Foto: palingkorf |
![]() |
|
Foto: aalkistje of palingkist Het aal of palingkistje werd uitgezet in bijvoorbeeld de sloten of afwateringskanalen, bijvoorbeeld tijdens het veenbaggeren
Foto: Het palingkistje is voorzien van een fuik aan beiden kanten
Foto: detailfoto binnenwerk aalkistje |
![]() |
Ik wil graag de heer P. Bongers van het Zuiderzeemuseum bedanken voor zijn enthousiaste uitleg over de gevlochten fuiken waarvan de foto's op deze pagina te zien zijn. Maar ook de musea Poldermuseum in Noorden (ZH) en streekmuseum oudheidkamer Reeuwijk (ZH) zijn behulpzaam geweest.
Foto: Mike Vuyk tussen de fuiken zoals nu gebruikt. |
![]() |
Deze pagina is niet volledig en ik zou hem graag willen aanvullen met informatie. In alle gevallen: aanvullende informatie, op- of aanmerkingen en tips graag mailen alvast bedankt! september 2002 |